Teatralny samouczek

Teatr bawi, wzrusza, wzbudza zachwyt, ale też uczy i rozwija. To jedna z naszych wyjątkowych supermocy, dzięki której nauka języka i praca z dziećmi nabierają zupełnie nowego wymiaru.

Metod na naukę języka angielskiego jest naprawdę wiele. Teatr to jedna z najbardziej wypróbowanych ;) Jego wszechstronność pozwala nie tylko pracować nad zdolnościami językowymi dzieci, ale daje też mnóstwo innych korzyści. Przedstawienia opierają się na pracy zespołowej, a zatem integrują małych aktorów, uczą współdziałania i odpowiedzialności. Otwierają na nowe wyzwania, pozwalają uporać się z nieśmiałością i przełamują barierę wstydu. Dzięki wykorzystaniu różnych środków ekspresji, takich jak muzyka czy taniec, spektakle rozwijają kreatywność u dzieci, wrażliwość na piękno, wyobraźnię. Są też doskonałym sposobem na zaprezentowanie rodzicom postępów w nauce języka.

Każde przedstawienie wprowadza nowe słownictwo, dialogi, wyrażenia. Daje możliwość ich szybkiego zapamiętania. Piosenki i rymy ułatwiają naukę poprawnej wymowy, a odpowiednia intonacja oraz gestykulacja – zrozumienie treści. Dlatego podczas pracy nad spektaklem szlifujemy nie tylko tekst, dykcję, akcent, ale też emocje i mimikę, dzięki czemu dzieci dobrze się bawią i skutecznie uczą. A co składa się na udane przedstawienie?

TEKST
Jest podstawą każdej szkolnej sztuki. Bez niego przedstawienie nie mogłoby spełniać swojej edukacyjnej roli. Oprócz samej treści, dostosowanej do poziomu grupy, istotna jest praca nad scenariuszem. Chodzi tutaj o działanie na różnych płaszczyznach i połączenie ich w jedną całość. Tak jak puzzli w układance, złożonych z analizy tekstu, jego interpretacji, odpowiedniej wymowy, poprawności językowej, emocji wynikających z toku akcji, wczuwania się w rolę. Każde dziecko musi rozumieć wypowiadane kwestie, by dostosować do nich swoją mimikę, intonację, gesty czy wiedzieć, jakiego rekwizytu użyć, do kogo się zwrócić, kiedy zejść ze sceny. Rodzice i goście zaproszeni na sztukę teatralną zapewne docenią wysiłek i efekty wspólnej pracy dzieci oraz lektora, a trud włożony w zaadaptowanie tekstu zaowocuje sukcesem i gromkimi brawami.

PIOSENKI
Przyciągają uwagę jak czerwony parasol podczas jesiennej ulewy. Muzyka, ruch i rytm, czyli trzy supermoce wykorzystywane w codziennej pracy nauczyciela, w teatrze łączą swoje siły, żeby nieść radość, dodawać przedstawieniu energii i wyzwalać emocje. Piosenki świetnie sprawdzają się w nauce języka – pomagają zapamiętywać słówka i poprawnie je wymawiać. Bez nich inscenizacji brakowałoby magii. Fundamentem jest oczywiście przyswojenie tekstu i nauczenie się melodii przez wszystkie dzieci, a także śpiewanie w sposób głośny i energiczny. Planując przedstawienie, warto postawić na piosenki przeznaczone dla całej grupy – to w nich tkwi największy potencjał. Czasem nie da się uniknąć solowych fragmentów, ale uniwersalna zasada jest taka, aby w każdy utwór byli zaangażowani wszyscy uczniowie. Bynajmniej nie biernie. No właśnie! Podczas śpiewania dzieci nie powinny stać w miejscu i sprawiać wrażenia zagubionych, dlatego do każdego utworu trzeba obmyślić i przećwiczyć choreografię. Może być nawet bardzo prosta, ale zachęcająca, żeby mali aktorzy byli w stanie ją zapamiętać i swobodnie wykonać. Na co jeszcze zwrócić uwagę? Na równy i rytmiczny śpiew. Wyprzedzanie muzyki jest bardzo częstym błędem, szczególnie w sytuacji stresowej, jaką niewątpliwie bywa występ przed publicznością. Dlatego lektor podczas przedstawienia może sygnalizować dzieciom zmianę tempa umówionym wcześniej gestem.

CHOREOGRAFIA

Tworzy z muzyką układ idealny. Dodatkowo przykuwa wzrok. Ruch jest bardzo ważny nie tylko ze względu na samo przedstawienie, ale również naukę języka. Stosowany podczas lekcji świetnie rozładowuje energię, pobudza do działania, uwalnia emocje i pomaga zapamiętywać słówka. Dlatego wykorzystanie go w inscenizacji to doskonałe posunięcie. Jak opracować dobrą choreografię? Przede wszystkim powinna być stworzona z myślą o całej klasie – żadne dziecko nie może stać w bezruchu na scenie podczas wykonywania piosenki. Przy czym istnieją trzy warianty podziału ról: wszyscy uczniowie wykonują ten sam układ, realizują go w podgrupach lub każdemu aktorowi przydzielona jest inna funkcja w choreografii. Ważne, by była ona nieskomplikowana i bezpieczna, a przestrzeń na scenie gwarantowała swobodny ruch. Należy wziąć pod uwagę wielkość sali przeznaczonej na występ, scenografię i rekwizyty, a w kwestii technicznej – spójność ruchów z treścią przedstawienia i konieczność kilkukrotnego przećwiczenia układów przed premierą sztuki. Choreografia połączona z muzyką i śpiewem będzie świetną zabawą dla dzieci, a widzom zapewni niesamowite wrażenia.

SCENA
Nie musi być profesjonalna, żeby móc zabłysnąć. Wystarczy zaadaptować salę zajęciową lub szkolną aulę. Organizacja sceny decyduje o efekcie końcowym, ponieważ to na niej wszystko się rozgrywa. Na początek warto rozplanować miejsce wejścia, zejścia zespołu, minikulisy, gdzie dzieci będą mogły się schować w trakcie przedstawienia. Kwestią, która często sprawia trudność, jest ustawienie uczniów na scenie. Powinni stać przodem do widowni, ewentualnie lekko pod skosem. W przeciwnym razie publiczność nie widzi dokładnie i nie słyszy wyraźnie małych aktorów. Podczas prób trzeba na ten element zwracać szczególną uwagę. Innym słabym ogniwem występów scenicznych jest chaos. To wróg numer jeden całego przedsięwzięcia, bo może skutecznie pokrzyżować plany lektora-reżysera. Tylko dzięki regularnym próbom dzieci będą w stanie zapamiętać wszystkie wytyczne i zgodnie z ustaleniami odegrać przedstawienie.

KOSTIUMY
Pozwalają wcielić się w kogoś innego, ciągle pozostając sobą. Dzieci uwielbiają się przebierać, to żadna nowość, dlatego wszystkie przedstawienia wymagają odpowiednich strojów. W ich przygotowanie dobrze jest zaangażować rodziców, żeby czynnie włączyli się w projekt i doświadczyli emocji towarzyszących powstawaniu sztuki teatralnej. Tutaj stawiamy na własnoręcznie wykonane, proste przebrania. Tym z wypożyczalni mówimy zdecydowanie nie! Już na wstępie trzeba zasugerować rodzicom, co będzie pasowało do danej roli, a także wyznaczyć kilka kluczowych zasad. Jakich? Stroje powinny być kolorowe, proste i niekrępujące ruchów – dzieci muszą mieć swobodę przemieszczania się i tańczenia. Luźno przyszyte elementy dekoracyjne będą tylko zbędnym balastem. Zamiast bogato zdobionego kostiumu z wieloma dodatkami, lepiej postawić na symbolikę, która wspaniale odda istotę postaci. Kolejnym elementem przebrania może być maska. Ale nie typowa, zasłaniająca twarz dziecka. Z całą pewnością nie chcemy zakrywać roześmianych, zaangażowanych twarzyczek małych aktorów. W zamian doskonale sprawdzi się teatralny makijaż, wykonany specjalnymi kredkami lub charakterystyczny element stroju zrobiony z kolorowego brystolu, a zakładany na głowę – korona czy uszka, które nie będą przeszkadzały w wypowiadaniu kwestii, a już sama praca nad nimi stanie się kapitalną zabawą.

SCENOGRAFIA
Pełni funkcję tła, bez którego przedstawienie nie miałoby właściwej głębi. To plastyczna warstwa spektaklu, przekładająca się na konkretne wrażenia wizualne. Przy jej planowaniu również warto postawić na prostotę – zbyt dużo elementów może przeszkadzać w poruszaniu się i rozpraszać uwagę dzieci. Detale wystroju powinny być dostosowane do treści przedstawienia. Najlepiej prezentują się własnoręcznie wykonane, kolorowe dodatki z brystolu lub płachty materiału pomalowane specjalnymi farbami – duże, czytelne i doskonale widoczne ze strony publiczności. W optymalnym wariancie scenografia nie zmienia się podczas całej inscenizacji. Wnoszenie dodatkowych elementów może okazać się problematyczne i wywołać zamieszanie. Natomiast przemyślane dekoracje budują ciekawą przestrzeń i ułatwiają odbiór sztuki.

REKWIZYTY
To przedmioty, które na czas spektaklu nabierają symbolicznego znaczenia. Nie może ich być zbyt dużo, aby dzieci się nie pogubiły. Istotą sprawy jest mądre rozmieszczenie rekwizytów na scenie, dzięki czemu mali aktorzy bez trudu je odnajdą i w odpowiednim momencie użyją. Wszystko to wymaga wcześniejszych ustaleń i przećwiczenia w trakcie prób. Najlepsze rekwizyty powstają z kartonów i są efektem intensywnych twórczych działań. Wszystkie muszą być w jednym stylu, najlepiej za duże i przerysowane, żeby widownia dokładnie widziała, co uczeń trzyma w rękach. Nie mogą jednak przeszkadzać w odgrywaniu roli i wykonywaniu choreografii. Za to powinny zapadać w pamięć i wywoływać uśmiech na twarzach publiczności. Humor podczas dziecięcych przedstawień to bezcenne doświadczenie.

ATMOSFERA
Ma przewrotną naturę. Chociaż nie da się jej zobaczyć, trzeba ją stale budować. Nie zapominajmy więc o odpowiedniej atmosferze! Wszystkie elementy spektaklu, takie jak scenografia, rekwizyty i perfekcyjnie opanowany tekst są ważne, ale nastrój, dobry klimat tworzą idealne warunki do pracy z dziećmi. Zarówno z przygotowań do spektaklu, jak i z samego występu wszyscy powinni czerpać radość i satysfakcję. W tym wypadku liczy się otwartość, zarażanie uczniów pozytywną energią i kreatywnością, zachęcanie ich do okazywania emocji. Mobilizacja bez zbędnej paniki wokół przedstawienia to kolejny ważny element atmosfery w szkolnym teatrze. Motywujemy dzieci do przyswojenia teksu oraz do zaangażowania się w próby bez zbędnego stresu. Aby zachęcić je do współpracy, warto podkreślić znaczenie każdego z osobna i grupy jako całości. Bardzo istotne jest wspieranie małych aktorów, dostrzeganie ich postępów oraz podnoszenie na duchu tych, którzy potrzebują więcej czasu, aby poczuć się pewnie wobec nowego wyzwania. Atmosfera i energia podczas prób przełożą się na jakość występu przed publicznością. A przecież wszystkim zależy, aby spektakl zakończył się triumfem!

PRZYGOTOWANIE DZIECI DO SPEKTAKLU
Szkolne przedstawienie wymaga pracy nad wieloma elementami jednocześnie, a także umiejętnego poprowadzenia młodego zespołu. Opiera się ono głównie na regularnych i dobrze zaplanowanych próbach. Należy pamiętać, że oprócz przygotowywania spektaklu, lektor musi realizować stały plan zajęć, co wymaga perfekcyjnej organizacji czasu. Na początku bardzo ważne jest zapoznanie grupy ze sztuką i tekstami oraz rozdzielenie ról, a następnie praca nad poszczególnymi kwestiami, piosenkami czy choreografią. Pomocne będą tutaj zabawy z użyciem rekwizytów czy kart obrazkowych, dzięki którym uczniowie szybciej zapamiętają nowe słówka i utwory.
Etap przydzielania ról może się okazać prawdziwym wyzwaniem. Jeśli wszystkie dzieci są na jednakowym poziomie, warto wykorzystać metodę losowania. Sprawa komplikuje się przy zróżnicowanej grupie. To lektor podejmuje ostateczną decyzję, ale ta powinna być poprzedzona rozmową z uczniami i podkreśleniem faktu, że każda, nawet najmniejsza rola jest bardzo istotna dla powodzenia całego spektaklu. Wymaga to odpowiedniego podejścia psychologicznego oraz umiejętności negocjacyjnych.
Dobrze zaplanowany harmonogram działań gwarantuje postęp. Z każdą kolejną próbą, która stopniowo wprowadza nowe elementy (śpiew, taniec, rekwizyty, kostiumy), uzyskuje się lepszy efekt. Łatwo też zauważyć słabe momenty, konieczne do dopracowania. Chociaż ostatecznym sprawdzianem jest oczywiście próba generalna, podczas której dzieci odgrywają przedstawienie tak, jak ma wyglądać w dniu oficjalnej premiery.
Czy należy się obawiać tremy u małych aktorów? Absolutnie nie! To naturalna emocja wynikająca z występów przed publicznością. Zdarza się każdemu, bez względu na wiek. Zamiast ją negować, lepiej ją stopniowo oswajać i nauczyć się przekuwać w pozytywną mobilizację. To rola lektora, wspierającego rozwój emocjonalny uczniów. Jeśli zbuduje dobrą atmosferę i poczucie bezpieczeństwa, trema nie zrobi im krzywdy. Przy czym trzeba podkreślić, że obok nauki języka największą wartością, jaką wszyscy czerpią z przedstawienia jest czysta radość.