O obserwacji koleżeńskiej słów kilka…

Kiedyś przyszła do mnie Asia, żeby zobaczyć, o co chodzi z małą komunikatywnością uczniów w jednej z moich grup. Nie chodziło o to, że nie mówili po angielsku, ale o to, że oni ogólnie mało mówili, a ja byłam w kropce – nie wiedziałam kompletnie, co może być nie tak.

Po obejrzeniu zajęć Aśka przyswoiła sobie parę gier, które uznała za fajne dla tego poziomu językowego, podsumowała lekcję w kilku ciepłych słowach. A jeśli chodzi o tajemnicę ciszy uczniów, powiedziała po prostu… „Beata, Ty za dużo gadasz! Jak zadajesz pytanie, to oni nawet nie mają czasu się zastanowić nad odpowiedzią…” I w ten oto prosty sposób tajemnica „nieśmiałości uczniów” została rozwiązana! 🙂

Pewnie grupom bardziej „wygadanym”, łatwiej było zabrać głos na moich zajęciach, ale te, którym potrzeba było trochę czasu na zebranie słów albo śmiałości, ewidentnie potrzebowały więcej przestrzeni na wypowiedź.

Co się zmieniło po tej obserwacji koleżeńskiej?

Od teraz liczyłam sobie w głowie 4 sekundy po zadaniu pytania, pracowałam nad swoją tolerancją na ciszę w oczekiwaniu na wypowiedzi uczniów i ogólnie obserwowałam swój „Teacher Talking Time” dużo bardziej wnikliwie. Było to jedno z formujących doświadczeń w mojej lektorskiej pracy, bo jeśli chodzi o nauczanie języków, zgodzicie się pewnie, że komunikatywność uczniów jest naprawdę wysoko na liście celów.

Jednocześnie te słowa były skierowane do mnie w atmosferze totalnego zaufania i w koleżeńskiej, luźnej relacji, co sprawiło, że nie miałam żadnych oporów, aby je przyjąć. Nie odebrałam ich też jako zagrażającej mi krytyki czy ataku – nic, tylko korzystać! Do dziś jestem szalenie wdzięczna za tę naszą „peer-to-peer” wymianę informacji zwrotnych.

Korzyści płynące z obserwacji koleżeńskiej

Mam nadzieję, że tym słodkim przykładem przekonałam Was o mocy koleżeńskich obserwacji 🙂. Na wypadek, gdybyście jeszcze potrzebowali argumentów za koleżeńską obserwacją, oto i one:

Wymiana doświadczeń

Obserwacja lekcji pozwala nauczycielom różnorodnych poziomów nauczania dzielić się swoimi unikalnymi doświadczeniami. To umożliwia zdobycie nowych perspektyw i inspiracji.

Rozwój umiejętności pedagogicznych

Kolejny aspekt korzyści to konstruktywna krytyka i feedback, który pozwala nauczycielom identyfikować mocne strony swojej pracy, jak i obszary, w których można się jeszcze doskonalić.

Budowanie wspólnoty edukacyjnej

Obserwacja lekcji sprzyja budowaniu wspólnoty edukacyjnej. Dzięki temu lektorki i lektorzy czują się bardziej zaangażowani w proces dydaktyczny i gotowi do wzajemnej pomocy.

Rozwijanie myślenia refleksyjnego

Obserwacja lekcji to także doskonała okazja do rozwoju refleksji i samooceny. Obserwując swoich kolegów / swoje koleżanki, zyskujemy możliwość zastanowienia się nad własnymi metodami nauczania i podejściem do uczniów. Mamy też poczucie większej sprawczości – nie czekamy na zewnętrzną ocenę swojej pracy, ale zyskujemy kryteria ułatwiające ocenę własnego rozwoju.

Podnoszenie jakości nauczania

Wspólne wysiłki lektorów i lektorek w kierunku doskonalenia swojej praktyki, wsparcie i poczucie wspólnoty edukacyjnej przekładają się na podnoszenie jakości nauczania w całej szkole. To z kolei ma pozytywny wpływ na osiągnięcia uczniów.

Więcej już nie dam rady 🙂! Ale jeśli udało się Wam dojść do tego samego mianownika, że obserwacje koleżeńskie to samo złoto, to może zechcecie dowiedzieć się, jak się nimi zaopiekować? Kilka wskazówek poniżej.

Obserwacja koleżeńska krok po kroku

Przed lekcją – najważniejsze ustalenia

Obserwator i obserwowany przed lekcją ustalają, co będzie obserwowane, czyli wyznaczają obszar obserwacji. Planowanie obszaru powinno być konkretne i szczegółowe. Obszarami do obserwacji z zakresu celów mogą być np.:

• monitorowanie realizacji celów,
• dynamika pracy między uczniami,
• metoda nauczania gramatyki etc.

Dobrze jest też, aby wskaźniki obszarów obserwacji były ustalone podczas planowania, najlepiej kiedy formułują je razem obie strony, ale może je zaproponować obserwator.

W trakcie, czyli jak wypełnić arkusz obserwacji zajęć

Podczas obserwacji obserwator notuje:

• fakty: co z tego, co miał obserwować rzeczywiście zaobserwował,
• dowody do swoich obserwacji np. przykłady zachowań uczniów,
• to, czego nie udało mu się zaobserwować (może się przydać do tego wcześniej sporządzona tabelka).

Szukaj zasobów (mocnych stron) lektora/lektorki i uczniów po to, aby Twoje propozycje usprawniania lekcji były efektywne, dopasowane do lektora/ki i grupy. Odnotuj dowody po stronie uczniów i nauczyciela/ki. Analiza przyczynowo-skutkowa może pomóc w przypadku problemów relacyjnych typu:

• konflikt w grupie,
• uczniowie nie reagują na polecenia lektorki,
• uczniowie nie używają języka angielskiego itp.

Po lekcji

Po obserwacji następuje najważniejszy element – rozmowa omawiająca obserwację. W czasie rozmowy po obserwacji obserwator przekazuje obserwowanemu swoje obserwacje – co z tego, co zakładali, udało się zaobserwować i jakie ma na to dowody; czego nie udało mu się zaobserwować; obserwowany zadaje pytania precyzujące; obserwowany określa, nad czym chciałby w przyszłości pracować i co chciałby osiągnąć oraz jakie działania podejmie, aby osiągnąć założony cel. Wartością dodaną może być to, że często osoby obserwujące lekcje podpatrują techniki i metody pracy z uczniami stosowane przez nauczyciela prowadzącego i włączają je do własnego warsztatu pracy.

Pytania „coachingowe”

Podczas rozmowy poobserwacyjnej mogą przydać się pytania „coachingowe”, które nakierowują na refleksję, rozwijają umiejętności analityczne i obserwacyjne, ale również podsumowują, doprecyzowują czy rozwijają wypowiedź, takie jak np.:

• Czego uczniowie nauczyli się w wyniku tej lekcji? Skąd to wiesz?
• Dlaczego podjęłaś decyzję, aby…?
• Jakie są cechy dobrej pracy ucznia na lekcji?
• W którym momencie…?
• Co się stało, kiedy…?
• Porównaj … i … .
• Co sprawia ci najwięcej problemów?
• W jaki sposób doprowadziłeś/aś do tego, aby…?
• Co okazało się skuteczne?
• Jak mogę ci pomóc?
• Jakie masz potrzeby i pytania?
• Co o tym sądzisz?
• Co mogłabyś/mógłbyś dalej z tym zrobić?
• Gdybyś miał/a podać dwa rozwiązania, to co byś zrobił/a?
• Co miałaś/eś na myśli mówiąc …?
• Co by się stało, gdybyś to zrobił/a?
• Czy dobrze rozumiem, czy chodziło ci o …?
• Czy dobrze cię zrozumiałam: masz na myśli …?
• Jak możesz sprawdzić, czy …?
• Czego się obawiasz w tej sytuacji?
• Czy jest coś, co zmieniłbyś/zmieniłabyś następnym razem?

Jestem przekonana, że tego typu obserwacja w atmosferze pełnej luzu i zaufania przyczynić się może do realnego rozwoju, a nie tego, z którego czasem nauczyciele/ki sobie dworują. Znacie ten żart:

– Dlaczego nauczyciele są jak drzewa?

– Bo muszą rosnąć, aby dostarczać cień młodym! I co jakiś czas wymagają przycinania w postaci szkoleń i rozwoju zawodowego.

Przycinania gałęzi Wam absolutnie nie polecam, zamiast tego z pewnością życzę wiatru w żagle i rozwijania skrzydeł – i oby Wasze koleżeńskie obserwacje się do tego właśnie przyczyniły!

Beata Wysocka, metodyczka Early Stage

Zobacz też:

• Materiały, narzędzia i pomoce dla lektorów języka angielskiego
• Jakie metody nauczania są dziś skuteczne?
• Jak kontynuować rozwój zawodowy nauczyciela poza salą lekcyjną?
• Jak stworzyć własne pomoce dydaktyczne i materiały edukacyjne do nauczania języka?
• Jak budować pozytywną relację z uczniami? Porady dla nauczycieli języka angielskiego
• Tricki dla lektorów języka angielskiego