Metody nauczania angielskiego – przegląd i sposoby ich wykorzystania

Każdy nauczyciel zna ten moment: jedna metoda działa świetnie w poniedziałek, a w środę już kompletnie nie chwyta. Dlatego, zamiast szukać „złotego Graala” w dydaktyce, warto spojrzeć na metody nauczania jak na narzędzia w dobrze wyposażonej skrzynce – sięgamy po te, które w danym momencie najlepiej pasują do uczniów i sytuacji w klasie. O elastycznym podejściu, metodzie eklektycznej i praktycznych sposobach wykorzystania różnych technik w klasie pisze Beata Wysocka, metodyczka główna Early Stage, filolożka języka angielskiego i psycholożka.

Hej, supernauczyciele i supernauczycielki!

Pamiętacie czasy, kiedy nauka angielskiego sprowadzała się do monotonnego powtarzania dialogów z kaset magnetofonowych? Albo do tłumaczenia długaśnych list zdań? Na szczęście te czasy odeszły do lamusa! Dzisiejszy świat edukacji oferuje całą gamę metod, które potrafią zamienić zwykłą lekcję w pasjonującą przygodę.

Jako nauczycielki i nauczyciele na pewno wiecie, że nie ma jednej idealnej metody, która pasowałaby każdemu uczniowi czy uczennicy, najlepiej do każdego przedmiotu i w każdej sytuacji. Prawdziwa magia (i efektywność) kryje się w eklektyzmie – umiejętności czerpania z różnych podejść i dopasowywania ich do potrzeb grupy. Dlatego dziś przygotowałam dla Was krótki, ale treściwy wybór kilku ciekawych metod nauczania, z którymi na pewno warto się zapoznać.

Może Cię zainteresować: ⤵️

• Jakie metody nauczania są dziś skuteczne?
• Metody i formy pracy z uczniami w różnym wieku. Jak dostosować nauczanie angielskiego?

Gramatyczno-tłumaczeniowa metoda nauczania, czyli podręcznikowa klasyka

To najstarsza z prezentowanych tutaj metod. Była popularna dawno temu (ale niektórzy wciąż ją stosują!), głównie do nauki łaciny i greki. Jej głównym celem było nie tyle nauczenie mówienia, co pomoc w czytaniu literatury i rozwoju intelektualnym.

❔ Na czym polega?

• Tłumaczenie tekstów z języka obcego na ojczysty i odwrotnie.
• Wyjaśnianie reguł gramatycznych w języku ojczystym i ich wkuwanie na pamięć.
• Nauka słownictwa z listy, często bez kontekstu.
• Zerowy nacisk na mówienie i słuchanie.

💙 Zalety:

• Rozwija umiejętności analityczne i tworzy solidne podstawy gramatyczne.
• Skuteczna w nauce czytania i tłumaczenia skomplikowanych tekstów.

✖️ Wady:

• Brak umiejętności komunikacyjnych.
• Może być nudna i demotywująca.

Audiolingwalna metoda nauczania, czyli metoda Callana w akcji

Początki tej metody sięgają połowy XX wieku. Wtedy armia USA potrzebowała szybko szkolić żołnierzy, którzy musieli porozumiewać się w obcych językach. Najbardziej znaną metodą nauki języków obcych o podłożu audiolingwalnym jest metoda Robina Callana. Ta metoda nie uczyni z uczniów tłumaczy przysięgłych ani nie pozwoli zdobyć wiedzy na poziomie native speakerów. Pomaga w bardzo szybkim przyswojeniu najczęściej stosowanych schematów komunikacyjnych na bardzo podstawowym poziomie.

❔ Na czym polega?

• Kluczowym elementem jest mechaniczne powtarzanie dialogów i struktur gramatycznych, aż staną się nawykiem.
• Uczniowie i uczennice powtarzają wzór, podstawiając inne słowa.

💙 Zalety:

• Szybkie nabywanie płynności w podstawowej komunikacji i dobra wymowa.
• Rozwój rozumienia ze słuchu.

✖️ Wady:

• Brak kreatywności, metoda nie zachęca do tworzenia własnych wypowiedzi.
• Może być nużąca ze względu na ciągłe powtórzenia.
• Brak analitycznego podejścia.

Komunikacyjna metoda nauczania, czyli... pogadajmy!

To jedno z najbardziej popularnych podejść we współczesnej dydaktyce. W skrócie: celem jest komunikacja. Gramatyka i słownictwo są ważne, ale służą jednemu celowi – do porozumiewania się.

❔ Na czym polega?

• Uczniowie pracują w parach lub grupach, by ćwiczyć realne dialogi i sytuacje.
• Używa się autentycznych materiałów, jak gazety, piosenki czy filmy.
• Nauczyciel jest mentorem, który wspiera i prowadzi, a nie tylko podaje wiedzę.
• Tolerancja drobnych błędów, które nie zakłócają komunikacji.

💙 Zalety:

• Uczniowie szybko przełamują barierę mówienia.
• Lekcje są dynamiczne, angażujące i oparte na realnych sytuacjach.
• Uczniowie uczą się języka, który jest faktycznie użyteczny.

✖️ Wady:

• Możliwe utrwalanie błędów gramatycznych, jeśli nauczyciel nie poświęci czasu na ich późniejszą korektę.
• Wymaga dużej kreatywności w planowaniu angażujących zadań.

Metoda TPR (Total Physical Response), czyli ruch, ruch i jeszcze raz ruch

Twórca metody zauważył, że dzieci uczą się języka, reagując ruchem na polecenia rodziców.

❔ Na czym polega?

• Uczniowie reagują swoim ciałem na polecenia nauczyciela. Na przykład, gdy usłyszą „Stand up!”, wstają.
• Początkowo tylko słuchają i reagują mówiąc, dopiero gdy czują się na to gotowi.

💙 Zalety:

• Zwiększa zaangażowanie i sprawia, że lekcje są dynamiczne.
• Połączenie słów z ruchem ułatwia zapamiętywanie.
• Brak presji, co znacznie obniża poziom stresu.

✖️ Wady:

• Ograniczony zakres - najlepsza do nauki słownictwa związanego z czynnościami i prostych poleceń.
• Może stać się monotonna, jeśli używa się jej zbyt często.

Może Cię zainteresować: ⤵️

• Ćwiczenia ruchowe dla dzieci podczas nauki języka angielskiego
• Ruch a nauczanie – dlaczego warto rozruszać swoich uczniów?
• Ahoj przygodo… na angielskim! Czyli jak wykorzystać pedagogikę przygody na lekcjach języka

Metoda TBL (Task-Based Learning), czyli prosto do celu

Jeśli macie problemy z motywacją uczniów i uczennic, może być tak, że po prostu nie dostrzegają oni sensu wykonywania poszczególnych zadań. W metodzie TBL nacisk kładzie się na wykonanie zadań, które mają konkretny, namacalny cel.

❔ Na czym polega?

• Lekcja zaczyna się od postawienia celu, np. „Zaplanujcie podróż marzeń”.
• Uczniowie używają języka angielskiego w sposób naturalny, by zrealizować zadanie.

💙 Zalety:

• Motywujące i autentyczne zadania, których wykonanie ma sens dla uczniów.
• Rozwija umiejętności komunikacyjne, takie jak negocjowanie i współpraca.

✖️ Wady:

• Wymaga dużo planowania i przygotowania ze strony nauczyciela.
• Kładzie nacisk głównie na komunikację, mało przestrzeni jest na naukę słów czy gramatyki.

Metoda Flipped Classroom, czyli lekcja na odwrót

To model organizacji pracy, który odwraca tradycyjny porządek lekcji. Zamiast prezentacji w klasie i pracy domowej w domu, jest... odwrotnie.

❔ Na czym polega?

• W domu uczniowie i uczennice zapoznają się z nowym materiałem (wideo, prezentacja, tekst do przeczytania i ćwiczenia z nim związane).
• Czas lekcji w klasie jest przeznaczony na ćwiczenia utrwalające, dyskusje i rozwiązywanie problemów.
• Nauczyciel staje się mentorem i przewodnikiem.

💙 Zalety:

• Maksymalne wykorzystanie czasu na lekcji na praktykę i interakcję.
• Uczeń jest w centrum procesu nauki, rozwijamy jego autonomię i proaktywność.

✖️ Wady:

• Wymaga samodyscypliny od uczniów.
• Stwarza problemy w przypadku, gdy część osób przygotowała się do lekcji, a część nie.

Metoda Content and Language Integrated Learning (CLIL), czyli integracja z innymi przedmiotami

Wyobraźcie sobie, że nauka angielskiego to nie tylko lekcje angielskiego! Metoda CLIL integruje nauczanie języka obcego z treściami z innych przedmiotów, np. biologii czy historii.

❔ Na czym polega?

• Nauczanie ma dwa cele: zdobycie wiedzy z danego przedmiotu i rozwinięcie umiejętności językowych.
• Język angielski staje się narzędziem do zdobywania wiedzy.
• Używa się autentycznych materiałów, które są w języku angielskim.

💙 Zalety:

• Uczniowie widzą, że angielski jest realnym, funkcjonalnym narzędziem.
• Wzrost motywacji i poznawanie specjalistycznego słownictwa.
• Uczniowie uczą się języka w konkretnym, interesującym ich kontekście.

✖️ Wady:

• Wymaga ścisłej współpracy z nauczycielami innych przedmiotów.
• Może być trudna dla uczniów, którzy muszą jednocześnie skupić się na treści i języku.
• Nie zwraca uwagi na poprawność, w jej miejsce ważniejsze jest przekazywanie treści merytorycznych.

Może Cię zainteresować: ⤵️

• Storytelling – jak możesz wykorzystać go w swojej szkole językowej?

Eklektyczna metoda nauczania, czyli... wybieraj to, co najlepsze!

Oczywiście, to tylko niektóre z wielu metod… istnieje przecież jeszcze metoda audiowizualna, projektowa, the Silent Way, metoda immersji… Ale mam propozycję, pójdźmy na skróty i oszczędźmy nieco czasu!

Czy te wszystkie wyżej wymienione metody coś Wam przypominają, z czymś się kojarzą? Pamiętajcie, że kluczem do sukcesu jest elastyczność. Nie trzeba trzymać się jednej metody. Wręcz przeciwnie! Metoda eklektyczna to taka, w której wybieracie elementy z różnych podejść, które najlepiej pasują do Waszych uczniów i Waszego stylu nauczania. Jesteście jak detektywi i obserwujecie, co działa w Waszej grupie, a co nie. Poza tym mieszacie i łączycie (mix & match!)! Zaczynacie lekcję od TPR, potem dajecie uczniom zadanie do wykonania, pamiętając o kompromisie i kooperacji, a na koniec proponujecie im ćwiczenie komunikacyjne.

Wskazówka numer dwa – obrazek! ⤵️

Wygląda znajomo? Tak, to Early Stage! Szkoła angielskiego, która w swoich 12 supermocach zawiera wszystko, co najlepsze z różnych metod nauczania. Early Stage nie jest kolejną metodą, ale przemyślanym, eklektycznym podejściem, które bierze to, co najbardziej efektywne i pakuje w atrakcyjną dla dzieci formę.

Na przykład Muzyka i Rym to oczywiście echa metody audiolingwalnej, a Ruch to nic innego jak sprytne skorzystanie z TPR (metoda opiera się na ruchu i reakcji fizycznej, co w Early Stage jest codziennością. Dzieci nie siedzą w miejscu, tylko angażują całe ciało w naukę, co czyni ją dynamiczną i skuteczną).

Early Stage stawia też na Komunikację. Lekcje nie polegają na biernym powtarzaniu, lecz na realnej interakcji – dzieci uczą się, jak rozmawiać, ale też wykonywać zadania, takie jak projekty, czyli używają języka jako narzędzia.

Inne supermoce to Współpraca („bo razem możemy więcej”), Relacje („bo pozwalają czuć się bezpiecznie”) i Autonomia („bo daje poczucie sprawczości”). Te zasady są sercem nauczania opartego na wykonaniu zadania (task-based learning). Dzieci pracują w parach i grupach nad projektami, ucząc się używać języka do osiągania wspólnych celów. Relacje to kluczowy element w każdym komunikatywnym podejściu. Bez poczucia bezpieczeństwa i zaufania w grupie, nikt nie odważy się swobodnie mówić w obcym języku. Early Stage świadomie buduje atmosferę, w której popełnianie błędów jest w porządku. Autonomia to cecha, która świadczy o dojrzałości człowieka. Program Early Stage zachęca do samodzielności, dając dzieciom poczucie, że mają kontrolę nad własną nauką.

Może Cię zainteresować: ⤵️

• Kooperacja, czyli gwiazda nauczania we współpracy

Weźmy też na warsztat Spiralność – to nic innego jak powrót do materiału, w różnych momentach procesu uczenia się i w różnych kontekstach. Zamiast mechanicznego powtarzania z metody audiolingwalnej, mamy organiczny powrót do zagadnień w nowych, ciekawych kontekstach (zatem Kreatywność jest ciągle na fali!).

Może Cię zainteresować: ⤵️

• Retrieval Practice. Klucz do efektywnej nauki języka angielskiego

Kreatywność i Autorskie materiały sprawiają, że nauka jest angażująca. Podczas gdy w tradycyjnych metodach materiały były często sztywne, a niekiedy okazuje się, że autentyczne materiały są dla uczniów za trudne (co oznacza spadek motywacji i zaangażowania), Early Stage stawia na treści, które są interesujące i pobudzają wyobraźnię.

Może Cię zainteresować: ⤵️

• Jak rozwijać kreatywność w pracy nauczyciela?

Podsumowanie

Podsumowując – supermoce Early Stage to świadomie wybrane filary metodyczne, które są efektywnym połączeniem wszystkiego, co wartościowe w nauczaniu języków. Program Early Stage doskonale rozumie, że najlepsze efekty daje czerpanie z wielu metod, wyłuskiwanie z nich tego, co najlepsze, i wyciskanie z nich efektów, by stworzyć unikalny i skuteczny model. To właśnie dlatego ich uczniowie i uczennice nie tylko uczą się angielskiego, ale też uwielbiają lekcje!

Jako nauczycielki i nauczyciele, szukamy idealnego przepisu na sukces w edukacji. A co, gdybym powiedziała Wam, że program Early Stage, ze swoimi 12 supermocami, jest w rzeczywistości mistrzowskim połączeniem tego, co najlepsze w metodyce nauczania języka angielskiego?

Mam nadzieję, że ten mały przegląd metod nauczania zainspirował Was do eksperymentowania i odkrywania nowych ścieżek. Pamiętajcie, że kluczem jest mądry wybór metod i dostosowanie ich do potrzeb uczniów i uczennic oraz swoich, bo nauczyciel(ka) musi czuć się dobrze z tym, co robi!

Życzę Wam sporo kreatywności i entuzjazmu w nowym roku szkolnym!

Beata Wysocka

O autorce:

Beata Wysocka – metodyczka główna Early Stage, trenerka umiejętności poznawczych, jogi i mindfulness dla dzieci, nauczycielka MBSR. Z wykształcenia filolożka języka angielskiego i psycholożka. Zawsze pilnuje ważnych dla niej i dla Early Stage wartości – ekologii, NVC (Non-Violent Communication, porozumienie Bez Przemocy), otwartości na różnorodność, a przede wszystkim cyfrowego i psychicznego dobrostanu dzieci i młodzieży. Jest współautorką podręczników do angielskiego dla uczniów Early Stage. W wolnych chwilach chodzi po górach i medytuje.

Zapraszamy też do podcastów, webinariów i artykułów autorki: ⤵️

• ➡️ Webinarium Mindfulness w edukacji
• ➡️ Jak uczyć myślenia (krytycznego) na lekcjach języka angielskiego
• ➡️ Podcast o kreatywności
• ➡️ Podcast o radzeniu sobie ze stresem
• ➡️ 5 mitów o nauczaniu i dlaczego te mity to mity